Andrzejki

W nocy z 29 na 30 listopada obchodzone są Andrzejki. Jest to czas, gdy wspominany jest święty Andrzej, patron wielu państw i miast, ale również rybaków, rzeźników, podróżujących czy małżeństw. Uważa się go także za orędownika zakochanych, który wspomaga w sprawach matrymonialnych i w wypraszaniu potomstwa.

Dawniej, w wigilię świętego Andrzeja, wróżono z wosku i poddawano się różnego rodzaju zabawom oraz przesądom, które dotyczyły ożenku i poszukiwania partnera. Początkowo Andrzejki przeznaczone były tylko dla niezamężnych panien. Wróżby odprawiano indywidualnie, w odosobnieniu, jednak z czasem przybrały one formę zbiorową, organizowaną w gronach panien na wydaniu. Z czasem ze święta przewidzianego wyłącznie dla niezamężnych dziewcząt, Andrzejki stały się okazją do zorganizowania hucznych zabaw przed rozpoczynającym się adwentem, w których uczestniczą osoby niezależnie od płci.

Odpowiednikiem tego zwyczaju dla kawalerów na wydaniu były Katarzynki obchodzone z 24 na 25 listopada.

Jakie wróżby odprawiano i w jakie przesądy wierzono? Mogły się one różnić w zależności od regionu.

Na przykład uważano, że jeśli dziewczyna zachowywała post przez cały dzień, a oprócz tego modliła się do świętego Andrzeja, to istniało duże prawdopodobieństwo, że we śnie mógł ukazać się jej przyszły ukochany.

Podobnie uważano, że jeśli panna utnie w dniu świętego Andrzeja gałązkę wiśni lub czereśni, która następnie zakwitnie w wigilię Bożego Narodzenia, to mogła ona liczyć na rychłe zamążpójście.

Powszechnym przesądem funkcjonującym wśród ludzi było zdanie, iż strona, od której zaszczekał pies w ten konkretny wieczór, miała być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec.

Podczas organizowanych zabaw i wróżb w gronach panien często wylewano wosk do zimnej wody, nieraz przelewano go przez ucho od klucza, a następnie odczytywano kształt uformowanej masy i patrzono jaki cień rzucała figurka odlana z wosku.

Do przeprowadzenia wróżb często wykorzystywano przedmioty codziennego użytku, w tym buty. Zgromadzone panny miały za zadanie ustawiać swoje buty od ściany do progu, jeden za drugim. Uważano, że pierwsza za mąż wyjdzie ta, której but jako pierwszy dotarł do progu.

Losowano także przedmioty, które miały ukryte znaczenie. Przykładowo, wylosowany listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka wskazywały bliski ślub, a różaniec zapowiadał stan zakonny.

Polecamy Państwu artykuł o wróżbach z 1930 roku, który pojawił się w Kurierze Literacko-Naukowym  (nr 48).

Czasopismo dostępne jest w wersji elektronicznej na stronie internetowej Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej: http://old.mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=20973&tab=3

Fot. Strona z czasopisma „Kurier Literacko-Naukowy” dodatek do nr. 319 „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” z dnia 24 listopada 1930 r., nr 48, str. III, z Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej (dostęp online).